Q&A. 5: Nên chọn hình thức tưới phun mưa hay tưới nhỏ giọt
Đây là câu hỏi chúng tôi nhận được khá nhiều từ bà con nông dân. Chúng tôi xin trả lời như sau:
Để chọn được phương pháp tưới tự động, trước hết phải căn cứ vào đặc điểm, yêu cầu tưới của từng loại cây trồng; căn cứ vào tình hình thực tế về nguồn nước; Yếu tố chi phí đầu tư; Yếu tố kỹ thuật & quản lý hệ thống tưới; Các đặc thù khác…
Tưới phun mưa phủ đều toàn phần
Tưới phun mưa nước phủ đều
Tưới nhỏ giọt
Tưới nhỏ giọt nước tập trung 1 chỗ
A). Đối với đặc điểm từng loại cây trồng
Trên thực tế, bà con đều biết, tất cả các loại cây trồng đều cần tưới nước, và hãy tưởng tượng đang nắng hạn mà gặp cơn mưa thì coi như đó là có lộc trời cho. Khi cây cối đang khát nước, độ ẩm giảm xuống 50-60% vào mùa khô, khi chúng đang phải co mình đề chống chọi với nhiệt độ lên tới 35-400C… đêm hôm đó ông trời cho chúng ta một cơn mưa, sáng hôm sau chúng ta sẽ thấy mùa màng như đã lột xác, xanh tươi, hoa chồi đua nhau phát triển….
Về cơ bản cây trồng ngoài cần lượng nước đầy đủ cấp cho hệ thống rễ để nuôi cây, thì yếu tố quan trọng nữa là một lượng nước cấp lên trên bề mặt lá, hoa, trái giúp cây quang hợp tốt hơn, và hơn nữa, cây trồng phát triển rất tốt nếu có một vùng khí hậu lý tưởng về nhiệt độ, độ ẩm….
Lấy ví dụ với tưới cho cây tiêu: Cây tiêu ngoài hệ thống rễ dưới lòng đất, còn có hệ thống rễ chằng chịt bám trên trụ tiêu, và hệ thống lá to bản… đơn giản chúng ta đều biết cây hồ tiêu nên áp dụng tưới nhỏ giọt hay phun mưa…
Tuy nhiên, cũng có những loại cây trồng thích hợp với phương pháp tưới nhỏ giọt như hoa trồng trong chậu, một số loại cây dây leo trồng trong nhà lưới nhà kính như dưa, bí, hoặc một số loại cây trồng có thân cao mà hệ thống tưới phun mưa khó áp dụng như tưới cây cao su trưởng thành…
B). Căn cứ vào nguồn nước
Về cơ bản, cả hai phương pháp tưới phun mưa và nhỏ giọt đều giúp nhà đầu tư tiết kiệm đáng kể nguồn nước bởi cả hai phương pháp này đều xác định được lưu lượng tưới, thời gian tưới vừa đủ cho cây trồng.
Tuy nhiên, trong những trường hợp nguồn nước rất khan hiếm, người sử dụng sẽ phải tính toán để cắt giảm một phần nhu cầu của cây trồng. Cụ thể cây trồng cần có nước tiếp cho bộ rễ; tưới lên lá, trái; và tưới làm mát môi trường xung quanh. Vậy trong trường hợp nguồn nước rất khan hiếm thì ưu tiên số một là cấp nước cho bộ rễ, khi đó hệ thống tưới nhỏ giọt cần được ưu tiên.
Để tiết kiệm nước, điện, trước khi đầu tư dự án, chúng ta cần xác định chính xác nhu cầu lưu lượng 1 lần tưới là bao nhiêu (tính theo mm/giờ, hoặc m3/giờ/ha), chu kỳ tưới là bao nhiêu ngày 1 lần, từ đó yêu cầu đơn vị tư vấn, cung cấp thiết bị đưa ra các chỉ số đầu ra của hệ thống tưới và xác định thời gian, lưu lượng tưới tối ưu.
C). Căn cứ vào khả năng đầu tư
Hệ thống tưới phun mưa thường gồm bộ cấp nước (máy bơm), hệ thống ống dẫn, và đầu béc tưới. Nước được phân phối đồng đều – thường là trên 85% đến ~100% trên mọi vị trí của diện tích tưới. Chi phí không phụ thuộc vào khoảng cách giữa các cây, số gốc cây trên 1 đơn vị diện tích và thường ổn định cho mọi loại cây trồng (thường dao động khoảng 30-40tri/ha đối với cây công nghiệp, và 50-70tri/ha đối với rau, hoa trong nhà lưới, nhà kính – số tham khảo, tổng hợp)
Đối với hệ thống tưới nhỏ giọt, hệ thống thường gồm bộ cấp nước, hệ thống lọc, đường dây mềm dẫn nước, và các đầu tưới nhỏ giọt. Chi phí của hệ thống tưới nhỏ giọt phụ thuộc rất nhiều vào số lượng cây trồng trên 1 đơn vị diện tích. Khi cây trồng càng dày, chi phí càng lớn. Một số dự án trồng mía trước đây sử dụng biện pháp tưới nhỏ giọt và chi phí đầu tư lên tới 100tri/ha; ngược lại nếu tưới cao su với khoảng cách khoảng 7m x 7m (hàng cách hàng 7m, cây cách cây 7m) thì chi phí chỉ khoảng 20tri/ha.
Một yếu tố nữa cần xem xét trong vấn đề đầu tư, tưới phun mưa thường hệ thống bền lên tới 10 năm – 20 năm, trong khi đó tuổi thọ của hệ thống tưới nhỏ giọt chỉ khoảng 2-5 năm. Do đó, chu kỳ đầu tư của hệ thống tưới nhỏ giọt cao gấp 4-5 lần so với tưới phun mưa. Chúng ta nên tính toán tổng đầu tư cho 1 đơn vị diện tích, trong 1 thời gian 10-20 năm.
STT Nội dung Đầu tư ban đầu 3 năm đầu 6 năm 9 năm Chi phí sau 10 năm
1 Tưới nhỏ giọt 40tri/ha – 40tri 40tri 120tri
2 Tưới phun mưa 40tri/ha – – – 40tri
Giả sử chi phí đầu tư ban đầu ngang nhau
Không tính đến chi phí vận hành
Độ bền tưới nhỏ giọt là 3 năm
Độ bền tưới phun mưa là 10 năm
Vậy sau 10 năm, tổng chi phí đầu tư cho 1ha theo phương pháp nhỏ giọt là 120 triệu, theo phương pháp tưới phun mưa là 40 triệu
D). Căn cứ vào yếu tố kỹ thuật, trình độ quản lý hệ thống tưới.
Bởi tính chất hai phương pháp khác nhau, trong khi hệ thống tưới nhỏ giọt cần phải dùng hệ thống lọc nước, đảm bảo nước không có cặn, không có hạt phù sa… thì tưới phun mưa với các đầu tưới lớn nên phù hợp với mọi nguồn nước.
Vì các đầu tưới nhỏ giọt rất nhỏ nên dễ dẫn đến tình trạng tắc nghẽn, bên cạnh đó hệ thống đường ống mềm dễ bị tác động hư hỏng bởi yếu tố ngoại cảnh làm cỏ làm đứt dây, bị hư hỏng do quá trình canh tác hay do côn trùng gặp nhấm… do đó với những dự án tưới quy mô lớn cần một lượng lao động thường xuyên đi kiểm tra.
Trong khi đó tưới phun mưa thường ít gặp trở ngại, hư hỏng, sửa chữa hơn trong quá trình vận hành, quản lý.
E). Một số loại cây trồng đặc thù
Đối với một số cây trồng, và quy mô đặc thù, ví dụ bà con trồng mía, mì… vì đây là những loại cây trồng có giá trị kinh tế không cao, cánh đồng thường rộng lớn, xa nhà, thường không có nguồn điện nên thường bà con không đủ khả năng cho cả hai phương pháp tưới trên.
Với chi phí 30tri/ha cho tưới phun mưa, 70-100tri/ha tưới nhỏ giọt thì bà con không thể đầu tư.
Trên thực tế, phương pháp tưới phun mưa di động đang được áp dùng và giải quyết được nhiều vấn đề: cây trồng có tưới, chi phí đầu tư rất thấp (chỉ khoảng 5-7tri/ha), kết hợp giữa thủ công và tự động nên không bị dư thừa lao động tại địa phương…
